In het voorbereidingsgesprek op de chemo krijg je het advies regelmatig je mond te spoelen met een glas water met een mespunt zout en meermalen per dag je tanden te poetsen. Dat is niet voor niets. Chemo tast de slijmvliezen aan. Doordat je een droge mond krijgt, mist je mond de bescherming die normaal in je speeksel zit. Een goede mondhygiëne voordat de chemo begint, tijdens de chemo, en na afloop zijn onmisbaar om nare gebits- en tandvleesproblemen te voorkomen. Op de site van het LUMC vind je een bewerking van een folder van het AVL die goed uitlegt wat chemo met je mond doet. Je kunt daar ook adviezen lezen voor mondverzorging bij bestraling.
Voordat de chemo start zorgen dat je gebit en tandvlees op orde zijn
Het is belangrijk om voordat je chemo krijgt naar de tandarts en/of mondhygiëniste te gaan. Chemo kan namelijk ontstekingen verergeren. Op de site van kanker.nl wordt uitgelegd dat je je tandarts om een focusonderzoek kunt vragen.
Eerste signalen van klachten in de mond doordat het mondslijmvlies verandert door chemo
Op de website van het LUMC worden de volgende kenmerken genoemd:- Droge mond
- Slechte adem
- Gevoeligheid bij het eten of drinken van zure of gekruide spijzen en dranken
- Gevoeligheid voor de temperatuur van eten en drinken
- Snel bloedend tandvlees
- Smaakverlies
- Pijnlijke mond of keel
- Veranderingen van het mondslijmvlies: roodheid, zwelling of witte plekjes (zweertjes)
- Een groter risico op het krijgen van gaatjes
- Pijn of moeite met slikken en/of praten
- Verdikt en taai speeksel
Mondproblemen voorkomen
Als je chemo krijgt is het belangrijk niet alleen je mond schoon te houden, maar ook te proberen te voorkomen dat je tandvlees, verhemelte of tong stuk gaan. Als de huid immers eenmaal stuk is, zorgt de celafbraak door de chemo ervoor dat het niet kan herstellen. Wees dus gedisciplineerd in je mondhygiëne. Om de kans op mond-, tandvlees en keelklachten te voorkomen, maar ook om de kans op problemen met je gebit na de chemo te verkleinen, is consequënte mondzorg en mondhygiëne erg belangrijk. De uitleg in de ziekenhuisvoorlichting richt zich met allerlei tips op drie doelen: 1. je mond vochtig houden 2. je mond schoon houden 3. voorkomen dat je je slijmvlies- of tandvlees en verhemelte beschadigd raken.
De mond vochtig en schoon houden
Het standaardadvies is de mond regelmatig te spoelen met een mespunt zout en na elke maaltijd de tanden te poetsen met een zachte tandenborstel en milde tandpasta (in de rubriek Tips en bijwerkingen staan -bijvoorbeeld onder de balk 'blaasjes'- adviezen over welk merk tandpasta geschikt is). Behalve spoelen met water en zout, kan ook spoelen met water en kamillosan of water en een mespunt honing helpen. Ook wordt aangeraden op kauwgom te kauwen met Xylitol.Er zijn verschillende producten in de handel die speciaal gemaakt zijn voor een gevoelige droge mond. Kijk op deze website voor voorbeelden van producten die geschikt zijn bij chemo (tandpasta, kunstmatig speeksel, en dergelijke). Deze producten kun je overigens gewoon bij je apotheek of bij de drogist halen. Bel van te voren wel even naar je apotheek. Het kan zijn dat ze het eerst moeten bestellen. Vraag meteen even na of je om een recept van je huisarts moet vragen, omdat het om een middel gaat dat je verzekering vergoedt.
Voorkomen dat je slijmvlies, tandvlees of verhemelte beschadigd raken
Door enkele consequente keuzes kun je voorkomen dat je je tandvlees beschadigt:- Drink zoveel mogelijk met een rietje, zeker als het om zurige of hete drank gaat.
- Vermijd hard of krokant voedsel. Sowieso geen harde frietjes, geen chips (alleen heel voorzichtig gezouten ribbelchips, vrijwel alle andere chips onttrekken makkelijk het vocht uit je mond en veroorzaken blaasjes), en geen koekjes waarvan de textuur het vocht uit je mond onttrekt. Pas ook op met harde broodkorsten, citrusvruchten en zure sappen, wijn of koolzuurhoudende dranken.
- Eet kleine hapjes.
- Drink veel.
Tips van de Vlaamse site gezondheid.be
- Vermijd alcohol en andere irriterende voedingsstoffen: te warme, te fel gekruide of te zure spijzen.
- vermijd grof en hard voedsel zoals toast, broodkorsten, rauwe groenten…
- Vermijd citrusfruit zoals sinaasappel, pompelmoes, kiwi, citroen, mandarijn. Ze kunnen te prikkelend zijn.
- Dompel droog voedsel in vocht (thee, melk,saus,bouillon…);
- Eet zacht en eventueel gepureerd voedsel;
- Melk, ijs, banaan, zacht rijp fruit en yoghurt zijn over het algemeen wel goed te verdragen.
- Bij een droge mond kunt u de speekselklieren stimuleren door een suikervrij zuurtje of kauwgom (met xylitol) te gebruiken.
- Neem voldoende vocht in per dag (1,5 tot 2l). Alle dranken zijn goed: water, bouillon, melk, karnemelk, yoghurt, appelsap, frisdrank, koffie en thee. Bij een droge mond is het moeilijker om vast voedsel te kauwen en te slikken. Saus of appelmoes maakt het eten minder droog.
- Spoel uw mond regelmatig met een licht zout water (twee koffielepels zout in een liter lauw water) of vraag uw arts om een zacht, niet-irriterend mondspoelmiddel voor te schrijven.
Wat helpt als je mond al pijnlijk is?
Het is belangrijk dat je je arts op de hoogte stelt van de problemen die je ondervindt als gevolg van je behandelingen. Je arts moet van de bijwerkingen weten, zodat hij het met je in de gaten kan houden. Er vroeg bij zijn is beter dan pas ingrijpen als het echt erg wordt. Wees je ervan bewust dat als jij bepaalde klachten onderdrukt, waardoor je arts er niet van weet, hij je ook niet helpen kan om diezelfde klachten of het verergeren van die klachten (indien mogelijk) te voorkomen.Een bekende ‘oma weet raad’-tip voor producten die in de mond te zuur zijn (bv. vruchtensappen) is het toevoegen van slagroom. Dit is bij overgewicht natuurlijk niet zo verstandig. In de rubriek Tips en bijwerkingen op deze site staan hier nog meer van dit soort tips.
De website Voedingenkankerinfo.nl besteedt aandacht aan mondklachten en eten in Voedingstips bij een pijnlijke mond en Voedingstips bij een droge mond.
Tips bij slikproblemen
Het is belangrijk dat je je arts op de hoogte stelt van de problemen die je ondervindt als gevolg van je behandelingen. Je arts moet van de bijwerkingen weten, zodat hij het met je in de gaten kan houden. Er vroeg bij zijn is beter dan pas ingrijpen als het echt erg wordt. Wees je ervan bewust dat als jij bepaalde klachten onderdrukt, waardoor je arts er niet van weet, hij je ook niet helpen kan om diezelfde klachten of het verergeren van die klachten (indien mogelijk) te voorkomen.De website Voedingenkankerinfo.nl besteedt aandacht aan slikproblemen en eten in Wat kan ik het beste eten als ik moeilijk kan eten? en Hoe kan ik zo makkelijk mogelijk slikken als de slijmvliezen van mond of keel opzwellen?
